Ветанымнынъ хош аэнки...



⇦ Балалар саифесине къайтмакъ

⇦ Арзы Алиеванынъ саифесине къайтмакъ
















Джиан эдебиятындан

Беатрикс Поттер



Питер Тавшанчыкъ акъкъында масал
Масал

– Бир заманда кичкине дёрт тавшанчыкъ бар экен. Оларнынъ адлары — Флопси, Мопси, Коттон-Тэайл, яъни Памукълы Къуйручыкъ ве Питер. Тавшанчыкълар аналарынен берабер къумлукъта оськен буюк ве юксек нарат тереги тамыры арасында – тавшан ювасында яшайлар.

Бир куню саба, эсли-башлы аналары Тавшан ханым тавшанджыкъларына бакъты да:

– Азиз балаларым, мында келинъиз, сизге айтаджакъ сёзюм бар, — деди. – Мени яхшы динъленъиз! Сизлер тарлада я да сокъакъ бою чапып-чапкъалап кезе билесиниз. Лякин Макгрегор мырзанынъ багъчасында ишинъиз олмасын, сакъын анда кирменъиз. Бабанъыз анда кирип къазагъа огърады – Макгрегор ханымнынъ кубетесинде пиширильди. Энди исе, барынъыз, ойнанъыз, чапкъаланъыз, кезининъиз, лякин фелякетлерге огъраманъыз – ярамазлыкълар япманъыз. Айды, мен энди барып озь ишлеримнен ограшайим...

Бундан сонъра, эсли башлы Тавшан ханым сепетини ве шемсиесини алып, орман ичинден догъру фурун тараф ёл алды. Анда келип, фурунджыдан бир дане чавдар (ржаной) отьмек ве беш дане измирли локъум сатын алды.

Тербиели тавшанчыкълар Флопси, Мопси ве Памукълы Къуйручыкъ ёлакъ боюна тюшип, андан бюрюльген (ежевика) джыймагъа башладылар. Сёз динлемеген ярамаз Питер исе, догърудан-догъру Макгрегор мырзанынъ багъчасына чапты. О, азбар къапыгъа етип кельди де, сюйрекленип онынъ тюбюнден кечти ве барып багъчагъа кирди.

Питер бир къач салата япрагъындан ве бир къач франсыз бакъласындан ашады. Даа сонъра бир къач айлыкъ туруп (редька) ашады. Бираздан о озюни текяран халсыз дуйды. Энди о магъданоз (петрушка) къыдырып башлады.

Бу арада хыярлар оскен ерде онъа Макгрегор мырза расткельмесинми! Макгрегор мырза эллерине таянып, тизлери устюнде эрте къапыста фиделерини отуртмакъта. Шимди о, бир кереден фырланып аякъкъа турды ве элине алгъан тырнавучны (грабли) саллап, Питернинъ пешине тюшти.

– Токъта, хырсыз! – деп багъырды, о.

Питернинъ тап отю патлайязды. О шашмалагъаындан багъчаны дёрт доланды – айланып чикъты. Озюнинъ аякъапларындан бирисини къапысталар арасында, экинджисини исе, хартоплар ичинде къалдырды.

Питер аякъапларыны джойгъан сонъ, чапмакъны тезлештирди. Жакетининъ (куртка) балабан дёгмелери френк юзюмин агъына (сетка для крыжовника) илишмеген олса эди, о Макгрегордан къуртула биле эди.

Онынъ бакъыр дёгмели мавы жакети яп-янъы эди. Питер озюнинъ энди олюмге якъын къалгъаныны ис этти. Козьлеринден ири яшлар тамып башлады. Питернинъ зарыны (рыдания) базы достане торгъайлар эшитип, онынъ янына учуп кельдилер. Торгъайлар буюк эеджаннен Питерге юрек берип ондан, къуртулмагъа гъайрет этмесини риджа эттилер, ялвардылар.

Макгрегор мырза исе, элиндеки торны (сетка) Питернинъ устюне быракъмагъа ашыкъты. Питер исе, тамам бу аньде, жекетинден сыптырылып чыкъты да, алетлер (инструменты) толы арангъа чапып кирьди. О, консерва къутусына секирди. Эгер де къутуда сув олмагъанда, анда гизленмеге уйгъун бир ер олур эди.

Макгрегор мырза Питернинъ багъча алетлернен толу оданынъ бир еринде гизленгенине эмин эди. О эр бир алетни, къутуны мукъайытлыкънен козьден кечирди, тюблерини бакъып башлады.

Бу арада, Питер акъсъырды: «Кертышу!». Макгрегор мырза бир кереден онынъ янында пейда олды. О, Питернинъ устюне аягъыны къойып, оны басмагъа истеди. Амма о буны япмагъа етиштирмеди. Питер учь чечек осюмликни девирип, пенджереден ашагъы атлады.

Макгрегор мырза андан кечип оламайджакъ, чюнки пенджере пек кичкене. Бундан гъайры о, Питернинъ пешинден къувалап чапувдан да ёрулды. Шу себептен о, къайтып, кене ишине киришти.

Питер исе, бираз отурып раатланмакъ истеди. Онынъ нефеси тутулды, къоркъудан эп къалтырамакъта. Артына къайтмакъ ёлны къыдырмагъа акъылына биле кельмей. Бундан да гъайры о, консерва къутусы ичинде сакъланып отургъанда пек сыланды.

Бираз вакъыттан сонъ, Питер анда-мында юрип – «шып-шып» енгиль секирип башлады. Мукъайытлыкънен этрафына бакъынды. Дивардаки къапыны корьди. Лякин къапы килитли. Аслы да, семиз тавшанчыкъкъа къапу аралыгъындан сокъулып кечмеге чаре ёкъ.

Къарт бир Сычан ташлы босагъадан кечип тышарыдан ичериге, яъни анда мында кирип-чикъып орманда яшагъан къорантасына нохут ве бакъла ташымакъта.

Питер Сычандан къапыгъа алып баргъан ёл акъкъында сорады. Лякин Сычаннынъ агъзында ойле балабан нохут бар эди ки, о аслы да джевап берип оламады. Сычан тек башыны саллады.

Питер агъламагъа башлады. Бираздан сонъ о, догъру багъчанынъ ортасындан кечмеге тырышты. Амма, ёлуны шашырды.

Ниает, Макгрегор мырза хуну (лейка) иле тыйнакъкъа (пруд) келип чикъты. Беяз бир Мышыкъ тыйнакъ ичинде ялдагъан алтын балычыкъларгъа козьлерини тикип, къыбырдамадан отурмакъта. О, арада-сырада тек тюклю къуйругъынынъ уджуны ойнатып ала.

Питер мышыкънен конушмамакъ къарарына кельди. Себеби, Питер мышыкълар акъкъында тизесининъ огълундан, кичкене Бенджамин Тавшандан эшиткен эди.

Питер шимди кене багъча алетлери аранына къайтмагъа ниетленди. Амма онъа якъын ерде «скр-р-ритч, скрэтч, скритч» киби чапа сеслери эшитильди. Питер чалыларнынъ тюбюне сакъланды. Бираздан о, чалылар тюбюнден чыкъып, копчекли арабанынъ тёпесине котерильди. Андан этрафны козьден кечирип башлады. Бир кереден Питернинъ козюне согъан чапалагъан Макгрегор мырза илишти. О Питерге сыртыны чевирип эп чалышмакъта. Онынъ огюнде исе, къапы корюнмекте.

Питер копчекли арабадан яваштан, мукъайытлыкънен тюшти. Сонъ, насылдыр френк юзюми (смородина) чалыларынынъ арасындан бар кучюнен чапты. О бир аньде къапыгъа етип кельди.

Питер, къапы тюбюнден сюйрекленип, ниает багъчадан тышкъа чыкъты. Къапы янындан башлангъан орман ичинде о озюни энди баягъы хафсыз ве сербест дуйды.

Макгрегор мырза исе, чыйырчыкъ (дрозд) къушларны къоркъузмакъ ичюн, Питернинъ жакетинден ве аякъапларындан къоркъулыкъ (пугало) ясады.

Петер эвине – юксек Нарат терекке етип кельмегендже, артына бакъмадан ве токътамадан чапты. Питер ойле бир ёрулды ки, о мензильге келип чыкъкъан сонъ Нарат тереги тюбюндеки тавшан ювасынынъ гузель йымшакъ къум устюне озюни ташлады, козьлерини юмды.

Бу арада Питернинъ анасы аш пиширмекнен мешгъуль эди. О, Питернинъ такълетини корюп, «Урбасыны кене не ерде къалдырды аджеба!» деп тюшюнди. Сонъки эки афта ичинде, бу энди экинджи кере алынгъан кичкене жекет ве аякъап эди!

Питер акъшам маали озюни алсыз ис этти.

Анасы оны тешекке яткъызды. Пападие (ромашка) чайы азырлады ве ондан Питерге аш къашыгъындан бир къашыкъ ичирди. Флопси, Мопси ве Памукълы Къуйручыкъны исе, акъшам емегине отьмек, сют ве бюрюльгеннен (ежевика) сыйлады.

Питер Тавшанчыкъ пападие чайны ичкен сонъ юкълап къалды. О эртеси куню сабасы исе, сап-сагълам уянды.